تجلی دنیا در کلیات سعدی شیرازی

چکیده آثار سعدی به خوبی نشانگر و انعکاس دهند? وسعت اندیشه، دقّت نظر و نکته بینی های خاصّ وی در مسائل گوناگون است. اندیشه های بازنموده در کلیات شیخ شیراز باعث شده است وی را در زمر? بزرگترین اندیشمندانِ فرهنگِ ایرانی به حساب آورند. تأثیر چشمگیر سعدی بر فرهنگ جامع? ایرانی در طول هشت قرن، لزوم استمرار دامن? پژوهش ها را در آرا و افکار وی تقویت می کند. یکی از مسائلی که در کلیات سعدی به صورت گسترده مطرح شده است، موضوع دنیاست. به همین منظور برای آشنایی بیشتر و بهتر با دیدگاه سعدی دربار? این موضوع، در این رساله به بررسی چگونگیِ تجلّیِ دنیا در آثار وی پرداختیم. نتایج این بررسی که به روش تحلیل محتوا صورت گرفته، حاکی از آن است که اسلام، نگاهی متعادل به دنیا دارد و از آنجا که سعدی معمولاً در بیانِ افکارِ خود، جانب دین را مراعات می کند و بیانات شرعی را سرلوح? اندیشه های خود قرار می دهد، در نگرش به دنیا نیز راه و روش دین را در پیش می گیرد و بر آن است تا دیدگاهی متعادل دربار? آن، ارائه دهد. همین توجّه به بیانات دینی باعث شده است که وی نظام جهان آفرینش را بهترین نظام ممکن بداند و قاطعانه از احسن بودن نظام این جهان سخن بگوید. البتّه جنب? عارفان? شخصیت سعدی نیز در این نوع نگرش دخیل است. وی در نگرش کلّی خود به دنیا، آن را وسیله و اسبابی بسیار خوب می داند که می توان با آن، سعادت اخروی را تأمین کرد، امّا در عین حال معتقد است فریفته شدن به آن، نابودکنند? آرامش این دنیایی و سعادت آن جهانی می-شود. شایان ذکر است که او برای توصیف دنیا از هم? علوم بلاغی با بسامدهایی متفاوت استفاده کرده است. بررسی ها نشان می دهد که یکی از مهمترین و شاید اصلی ترین هدف سعدی از طرح موضوع دنیا در آثار خود، تعلیم شیو? صحیحِ برخورد با آن است. نکت? آخِر اینکه، بر اساس شواهد، چنین برداشت می شود که باور و نگرش سعدی به دنیا در کلیات آثار او، یکسان است. واژگان کلیدی: کلیات سعدی، دنیا، نظام احسن، نقد محتوایی، نقد بلاغی، ادبیات تعلیمی، اسلام.